سيه چشم و بور ابرش و گاو دم	سيه خايه و تند و پولاد سم
تنش پر نگار از کران تا کران	چو داغ گل سرخ بر زعفران
چه بر آب بودي چه بر خشک راه	به روز از خور افزون بد و شب ز ماه
پي مورچه بر پلاس سياه	شب تيره ديدي دو فرسنگ راه
به نيروي پيل و به بالا هيون	به زهره چو شيره و که بيستون

درون دريا مد آمدي به روز دوبار	چنان که چرخ زدي اندر آب او چنبر
ملک چو حال چنان ديد خلق را دل داد	براند و گفت که اين مايه آب را چه خطر
اميد خويش به ايزد فکند و پيش سپاه	فکند باره فرخنده پي را به آب اندر
به فال نيک شه پر دل، آب را بگذاشت	روان شدند همه از پي شه آن لشکر

چون قدمت بانگ بر ابلق زند

جز تو که يارد که اناالحق زند

2- در اوستا بهرام به معناي پيروزي است و معناي واقعي ان کشنده است. او از مهمترين ايزدان زرتشتي است و يشت چهاردهم از آن او مي باشد. او مسلح ترين ايزد است (يشت 14، بند 1) و بر ديوان پيروز مي گردد (يشت 14، بند 4) او ايزدي است که به شکل گاو نر، شاخ ها و زين به شکل اسب سپيد و با گوش زرين مي باشد. (يشت 14، بند 7)

3- هور يا خورشيد ايزدي است که يشت ششم درباره اوست. او از زيباترين آفريدگان اورمزد و چشم او است. يکي از صفات خاص خورشيد (اروند اسب) است به معناي اسب تيزرو.. خورشيد به اسب تيزروئي تشبيه شده که شرق و غرب را به سرعت طي مي کند.

4- در تفسير پايان زمان در اوستا نمائي از قرار گرفتن اسب در کنار ايزدان مينوئي را مي توان در گزيده هاي زاداسپرم مشاهده کرد. (ص 149 از بند 52) با دقت در جاي جاي متون پهلوي و اوستائي در مي يابيم که تعدادي از ايزدان مينوي داراي گردونه هستند که اسب آن گردونه ها را مي کشد و به حرکت در مي آورد و باز اين ارتباط با حلقه ثانويه اي ايزدان را به اسب متصل مي سازد.

5- اردوسيور، آناهيد که در اوستا به معناي ايزدي نيرومند و پاکيزه است. وي الهه آب است که پيوسته در ميان ايرانيان داراي احترام بوده است و يشت پنجم متعلق به اوست. وي زني نيرومند، سپيد، زيبا و خوش اندام است که با کفش هاي زرين و کمربندي بر ميان، درميان ستارگان به سر مي برد و گردونه او را چهار اسب نر مي برند. (يشت 5، بند 88، 11 و 13) براي پيروزي بر ديوان و دشمنان بايد از او ياري خواست (يشت 5، بند 23، 26، 44 و 50)

6- واي Vaya.  در اوستا وايا به معناي باد است. او ايزدي نيرومند مي باشد و دليرترين ايزدي است که خودي بر سر و طوقي زرين بر گردن دارد و بر گردونه زرين مي نشيند.

7- درواسپا. در اوستا فرشته نگهبان چارپايان سودمند است. وي داراي گردونه اي است که اسبان آنرا مي کشند. او ايزدي است که به رمه ها و کودکان سلامتي مي بخشد. (يشت نهم، بند 1) وي دارنده اسبهاي زين شده و گردونه هاي گردنده و چرخهاي خروشنده است.

8- سروش. در اوستا به معناي اطاعت از ايزدان بزرگي است که بر نظم جهان مراقبت دارند. وي نخستين آفريده هورمزد است که او را مي ستايد، براي بينوايان خانه اي محکم مي سازد و با گرز خويش خشم را مي کوبد. او بر فراز البرز کاخي دارد با يک هزار ستون که به خودي خود روشن است و ستاره نشان.
گردونه او را در آسمان چهار اسب نر و درخشان و تيزرو با سمهاي زرين مي رانند.

حضرت داوود اسب را بسيار دوست داشت و هر کجا که اسبي نيک و اصيل يافت مي شد، آنرا خريداري مي نمود تا اينکه هزار اسب را جمع کرد تا به سليمان به ارث رسيد که حضرت سليمان در علاقه به اسب حتي از پدرش نيز پيشتر بود.

در قرآن در موارد متعدد به اسب اشاره شده است:
((شيطان به دارنده اسب نجيب نزديک نمي گردد و به خانه اي که در آن چنين اسبي باشد وارد نمي شود.))

متبني شاعر عرب که بهترين جليس و همنشين را کتاب دانسته، بهترين جاي آرام گرفتن در دنيا را زين اسب ذکر مي کند.
پيامبر اسلام نيز فرمان داده است که از هر غنيمتي که در نبرد با کفار بدست مي آيد بايد دو سهم را براي اسب و يک سهم را براي صاحب آن قرار دهند. که در اين مورد اسب بر آدمي برتري داده شده است.
در کتاب ((انساب الخيل في الجاهليه و الاسلام)) ابن کلبي آمده است، هنگاميکه برخي بي ادبان خواستند اسبي را به مادرش نزديک کنند بر روي مادر چادري کشيدند که شناخته نشود، اسب در نزديکي با مادرش بوي او را استشمام کرد و از فرط غيرت و غضب با دندانهايش شرم پيشين خود را قطع کرد و در همان وقت جان داد. از بسياري منابع براي اسب کرامات زيادي نقل شده که از آن جمله دميري در کتاب خود آورده است که مردي با درهم هاي مغشوش براي اسبش علف خريد، اسب هيچ حرکتي نکرد تا آنکه مرد از فروشنده علف عذر خواهي کرد و درهم هاي درست به او داد و سپس اسب به حرکت در آمد. اسب به همان اندازه که وظيفه شناس و عاطفي است، متوقع نيز مي باشد و از بي مهري صاحبش آزرده مي شود.
شايد يکي از مشهورترين اسبان در تاريخ اسلام، ذوالجناح، اسب اما حسين باشد. ذوالجناح شيفته سوار خود بود، هنگاميکه عزيز پيامبر بر پشتش قرار مي گرفت گوئي امانتي را بر دوش خود حمل مي کند که از آسمان عشق بر او فرود آمده است.
حرارت انديشه هاي تابناک اين سوار دلاور به اندازه اي است که اسب را نيز در خود ذوب کرده و او را چون آدميان عاشق و شيداي خود ساخته است.
اسبي که سرنوشت او با سرنوشت تاريخ ساز حماسه کربلا در آميخته و افتخار حمل دليرترين مردان عالم، نور چشم پيامبر و سرور جوانان بهشت را بر دوش داشته است.

پس همانطور که پيداست در اوستا، قرآن، تورات و انجيل اين حيوان نجيب را يار و ياور مددکار آدمي دانسته اند و تربيت پذيري و اطاعت او را مترادف با ارزشهاي پسنديده آدمي چون پاکي و رادي و راستي بر شمرده اند.
در ادبيات بزمي و غنائي ايران، اسب مايه پيوند دلدادگان و شيفتگان و نشانه به سر آمدن دوران جدائي و ملال است. اين خنگ است که امير ساماني را به بخارا مي رساند و سمند بادپاي خوارزمشاه است که از رود سند مي گذرد و او را از اسارت چنگيز مي رهاند.
غالبا در ادبيات فارسي نام اسباني زيبا و جسور را با نام سواران نامدارشان بارها مترادف ديده ايم. در پهنه اي اين سرزمين، اصالت، نجابت و خوي يزداني را که بر تبار ايرانيان راست آمده و هميشه نشانه همزيستي، پايمردي و بخشندگي است که ملازم يا تربيت و خلق و خوي ايراني است و اسب از ويژگيهاي اساسي فرهنگ ايراني مي باشد چنانکه در نوشته هاي پارسي بسيار از قهرمانان و اسبانشان خوانده ايم.